AÜHFD, 62 (3) 2013: 855-906 Teksoy
855
6458 SAYILI YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA
KANUNUNA GÖRE YABANCILARIN VĐZE ALMA
ZORUNLULUĞU
Visa Requirement for Foreigners According The Law Numbered 6458 of
Foreigners and International Protection
Barış TEKSOY
*
ÖZET
Vize alma zorunluluğu, yabancılar için Türkiye’ye girişin şartlarından
birisidir. Yeni yasalaşmış olan ve yakın zamanda yürürlüğe girecek olan
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, yabancıların
Türkiye’ye girişleri ve bu kapsamda vize alma zorunluluğuna ilişkin önemli
sayıda hükümler içermektedir. Kanunun getirdiği hükümler, yabancıların
vize alma zorunluluğuna ilişkin temel yasal çerçeveyi oluşturacaktır.
Çalışmada, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile
getirilen hükümler çerçevesinde, yabancıların vize alma zorunluluğu ve
bununla bağlantılı hususlar incelenmekte, oluşacak yeni yasal düzen
sistematik olarak açıklanmaya çalışılmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Vize, Vize Alma Zorunluluğu, 6458 Sayılı Kanun,
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Yabancıların Türkiye’ye Girişi
*
Dr., Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Araştırma Görevlisi.
Yabancıların Vize Alma Zorunluluğu AÜHFD, 62 (3) 2013: 855-906
856
ABSTRACT
Visa requirement is one of the legal conditions of the entry to Turkey,
for foreigners. The Law numbered 6458 of Foreigners and International
Protection which is recently adopted and will soon enter into force, contains
numerous provisions related to the entry of foreigners to Turkey and visa
requirement. These provisions will define the main legal framework of the
visa requirement for foreigners. In this study, the visa requirement for
foreigners and the related matters are examined according the provisions of
the Law numbered 6458 of Foreigners and International Protection and it is
aimed to explain systematically the new legal order to be formed.
Keywords: Visa, Visa Requirement, The Law numbered 6458, The Law
of Foreigners and International Protection, The Entry of Foreigners to
Turkey
GĐRĐŞ
Yakın zamanda yasalaşmış olan 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası
Koruma Kanunu
1
, Türk yabancılar hukukunda, özellikle yabancıların
Türkiye’ye girişi, Türkiye’de ikametleri, sınır dışı edilmeleri ve uluslararası
korumadan faydalanmaları bahislerinde, önemli hukuksal ve idarî
değişiklikler getirmektedir. Düzenlediği hususlar bakımından, Türk
yabancılar hukukunda temel yasal metin niteliğini haiz olacak olan 6458
sayılı Kanunun, yeni idarî yapıyı düzenleyen, Göç Đdaresi Genel
Müdürlüğü’ne ilişkin 5. kısmı hariç, diğer hükümleri, yayım tarihinden
itibaren 1 yıl sonra, yani 11 Nisan 2014 tarihinden itibaren yürürlüğe
girecektir
2
. Yürürlüğe girmesi ile birlikte, artık esasen 6458 sayılı Kanun
tarafından düzenlenecek olan hususlar arasında, yabancıların Türkiye’ye
girişleri ve bu arada yabancıların Türkiye’ye giriş için yerine getirmeleri icap
eden vize alma zorunluluğu da yer alacaktır. Bugüne kadar bu husustaki
temel yasal düzenlemeleri getiren, 5682 sayılı Pasaport Kanununun
3
ilgili
1
RG,11.04.2013, 28615. Çalışmada bundan sonra “6458 sayılı Kanun” olarak anılacaktır.
2
“Bu Kanunun; a) 122 inci maddesi, 123 üncü maddesinin birinci, ikinci, beşinci ve yedinci
fıkraları ile 124 üncü maddesi hariç olmak üzere Beşinci Kısmı yayımı tarihinde, b) Diğer
hükümleri yayımı tarihinden bir yıl sonra, yürürlüğe girer.” (m.125)
3
RG, 24.07.1950, 7564. Çalışmada bundan sonra “5682 sayılı Kanun” olarak anılacaktır.
AÜHFD, 62 (3) 2013: 855-906 Teksoy
857
hükümlerinin neredeyse tamamı ve 5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de
Đkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanunun
4
bütünü, 6458 sayılı Kanunun 1.
ve 2. kısımlarının yürürlüğe girmesi ile eş zamanlı olarak yürürlükten
kalkacaklardır. Yürürlükten kalkacak olan düzenlemeler ve bunlara göre
işleyen düzen ile karşılaştırıldığında, 6458 sayılı Kanunun, vize alma
zorunluluğu hususunda çok daha detaylı hükümler içerdiği, vize ve vizeye
bağlı işlemleri daha geniş ve sağlam bir yasal ve idarî altyapıya
kavuşturduğu ifade edilebilir. 6458 sayılı Kanunun, yabancıların vize alma
zorunluluğu hususunda getirmiş olduğu yeni hükümler ve buna bağlı olarak
işleyecek olan yeni yasal düzen, çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.
Çalışmamızda, 6458 sayılı Kanunun getirmiş olduğu yeni düzen
çerçevesinde, vize alma zorunluluğunun yasal çerçevesini, hukukçular,
uygulayıcılar ve konuyla ilgilenmesi muhtemel diğer kişiler için anlaşılabilir
bir sistematik dâhilinde açıklamayı hedefliyoruz. Bu kapsamda, yeri
geldiğinde ve gerektiğince, yürürlükten kalkacak olan hükümlere de
değinilecek ve yeni hükümler ışığında değerlendirmelerde bulunulmaya
çalışılacaktır. Çalışmamız, 6458 sayılı Kanunu ve bu kanun sonrasında
yabancıların Türkiye’ye girişleri konusunu, bir bütün olarak değerlendirme
ve açıklama gayreti taşımamaktadır. Çalışmanın kapsamı vize alma
zorunluluğu ile sınırlandırılmıştır. Bununla birlikte şunu da ortaya koymak
gerekir ki, 6458 sayılı Kanun bakımından, yabancıların Türkiye’ye girişi
bahsinde, vize alma zorunluluğu ve buna ilişkin hükümler, önemli ve başat
bir ağırlık teşkil etmektedir. Yabancıların, Türkiye’ye giriş için yerine
getirmesi gereken şartlardan, sınır kapılarından giriş yapma ve pasaport
gösterme zorunluluğu ile ilgili olarak, 6458 sayılı Kanunun çok önemli
yenilikler getirdiği iddia edilemez. Buna karşılık, vize alma zorunluluğu ve
bununla bağlantılı hükümler neredeyse bütünüyle yeni bir sistem inşa
etmektedirler. Bu olgu, bir yandan 6458 sayılı Kanunun vize alma
zorunluluğu bakımından taşıdığı önemi ortaya koymakta, bir yandan da
çalışmanın kapsamının sınırlarının çizilmesinde etkili olmaktadır. 6458 sayılı
Kanunun, Türk yabancılar hukuku alanındaki yerini almasını müteakip,
kanunun düzenleme iddiasında olduğu birçok husus ve bunlara ilişkin
detaylar, yabancılar hukukunun makûs talihine uygun olarak, uygulama ile
şekillenmeye müsait bulunmaktadır. Diğer yandan, 6458 sayılı Kanunun
4
RG, 24.07.1950, 7564. Çalışmada bundan sonra “5683 sayılı Kanun” olarak anılacaktır.
Yabancıların Vize Alma Zorunluluğu AÜHFD, 62 (3) 2013: 855-906
858
getirdiği önemli sayıda yeni kavram ve ilkeler, bu arada açık bıraktığı
noktalar veya tartışmalı hususlar, hukukçular ve uygulayıcılar tarafından
yorumlanmaya, üzerlerinde çalışılmaya muhtaç görünmektedir.
Çalışmamızın bu anlamda da, en azından konusu olan vize alma zorunluluğu
ve temas ettiği diğer hususlar bakımından, tetikleyici bir rol
oynayabileceğini ümit etmekteyiz.
I. VĐZE ALMA ZORUNLULUĞU HAKKINDA GENEL
AÇIKLAMALAR
Türkiye’ye giriş yapmak isteyen yabancılar, kural olarak vize almak
zorundadırlar. 6458 sayılı Kanunun 11. maddesinin 1. fıkrasına göre,
Türkiye’de 90 güne kadar kalacak olan yabancıların, vatandaşı oldukları
veya yasal olarak bulundukları ülkedeki konsolosluklardan, geliş amaçlarını
belirten vize almaları gerekmektedir
5
. Vize kanun koyucu tarafından
“Türkiye’de en fazla 90 güne kadar kalma hakkı tanıyan ya da transit geçiş
sağlayan izin” olarak tanımlanmıştır (m.3)
6
. Vize veya vize muafiyeti ile
Türkiye’ye giriş yapmış olan yabancıların, Türkiye’de kalış süreleri her 180
günde 90 günü geçemez. Türkiye’de vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı
süreden ya da 90 günden fazla kalacak yabancıların, ikamet izni
7
alması
gerekir (m.19). Yalnızca Türkiye’ye giriş yapmak amacıyla kullanılabilen
vize, ikamet hakkı tanımadığı gibi, çalışma hakkı da tanımaz. Türkiye’de
çalışmak isteyen yabancılar, çalışacakları işin niteliği ve süresine uygun bir
çalışma izni almak zorundadırlar
8
.
5
5682 sayılı Kanunun 5. maddesinin, 6458 sayılı Kanununun yürürlüğe girmesi ile
yürürlükten kalkacak olan 1. fıkrasında da yabancıların Türkiye sınırlarından içeriye
girebilmek için vize almak zorunda oldukları emredilmektedir.
6
Vize alma zorunluluğu yalnızca Türkiye’ye giriş için geçerli olan bir zorunluluktur.
Türkiye’den çıkış için vize alma zorunluluğu yoktur. 5682 sayılı Kanunun, uygulanma alanı
oldukça sınırlı ve istisnaî de olsa, çıkış vizesini düzenleyen 7. maddesi ve 32. maddesi, 6458
sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile yürürlükten kalkacaklardır.
7
6458 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile tamamen yürürlükten kalkacak olan 5683 sayılı
Yabancıların Türkiye’de Đkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun döneminde geçerli olan
“ikamet tezkeresi” terimi, yeni düzenleme döneminde yerini “ikamet izni” terimine
bırakacaktır. Yürürlükten kalkacak olan 5683 sayılı Kanun döneminde geçerli olan,
Türkiye’de 90 günden fazla kalacak yabancılar için ikamet tezkeresi alma zorunluluğu, yeni
düzenleme döneminde de aynen korunmuş bulunmaktadır.
8
Yabancıların Türkiye’de çalışması, konuyla bağlantılı birkaç istisnaî düzenleme ve diğer
kanunlar bakımından öngörülen değişiklik hükümleri haricinde, 6458 sayılı Kanunun
kapsamında yer alan temel hususlardan biri değildir. Yabancıların Türkiye’de çalışmasını
düzenleyen ve bu sahadaki temel yasal metin olan 4817 sayılı Yabancıların Çalışma Đzinleri
AÜHFD, 62 (3) 2013: 855-906 Teksoy
859
Yabancılar bakımından Türkiye’ye giriş yapmak için vize almak
zorunlu olmakla birlikte, alınmış olan vizenin ya da sahip olunan vize
muafiyetinin Türkiye’ye mutlak bir giriş hakkı sağlamadığı da açıktır
(m.11/3). Devlet açısından da yabancıya vize vermiş olması veya ona vize
muafiyeti tanımış olması, yabancıyı ülkeye kabul yükümlülüğü doğurmaz
9
.
Yabancı vize almış olsa hatta vize muafiyetine sahip olsa dahi, 6458 sayılı
Kanunun 7. maddesine göre Türkiye’ye girişine izin verilmemesi
mümkündür
10
. Vize yabancı için mutlak bir giriş hakkı kazandırmamakla
birlikte, ülkeye girişini kolaylaştıran ve onun vizesiz yabancılara göre daha
güçlü bir durumda olmasını sağlayan bir izin olarak görülmektedir
11
.
Türkiye’ye giriş yapmak için vize alma zorunluluğu, yasal girişin diğer
şartları olan sınır kapılarından giriş yapma zorunluluğu
12
ve pasaport
Hakkında Kanun (RG, 06.03.2003, 25040), 6458 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra
da yürürlükte kalmaya ve düzenlediği sahadaki temel yasal metin olma niteliğini korumaya
devam edecektir. Türkiye’de çalışma amacı taşıyan yabancıların, 4817 sayılı Kanunun
çerçevesini çizdiği sistem dâhilinde, çalışma izni almaları veya çalışma izninden muaf
olmaları gerekecektir. Bu hususta detaylı bilgi için bkz. Aybay, Rona/Dardağan Kibar, Esra:
Yabancılar Hukuku, 3. Bası, Đstanbul 2010, s. 137 vd.; Çiçekli, Bülent: Yabancılar Hukuku, 3.
Bası, Ankara 2012, s. 115 vd. (Yabancılar); Ekşi, Nuray: Yabancılar Hukukuna Đlişkin Temel
Konular, 4. Bası, Đstanbul 2012, s. 93 vd. (Temel Konular); Çelikel, Aysel/Öztekin Gelgel,
Günseli: Yabancılar Hukuku, 19. Bası, Đstanbul 2013, s. 127 vd.
9
5682 sayılı Kanun bakımından aynı sonuca varan görüşler için bkz. Göğer, Erdoğan:
Pasaport Hukuku, Ankara 1973, s. 155 (Pasaport); Aybay/Dardağan, s. 115; Çiçekli,
Yabancılar, s. 93; Çelikel/Öztekin Gelgel: s.82.
10
6458 sayılı Kanunun getirdiği yeni düzende, 7. madde hükmünün sınırlı sayılı (numerus
clausus) düzenleme yöntemi ve Anayasanın 16. maddesinin emrettiği kanunîlik ilkesi
karşısında, kanaatimizce, vize almış bir yabancının ülkeye girişinin, 7. maddede sayılan
nedenler haricinde başka bir nedenle engellenmesi mümkün değildir.
11
Aybay/Dardağan, s. 115.
12
Yabancı veya Türk vatandaşı, herkesin Türkiye’ye yapacağı girişin yasallığı için,
öncelikle yerine getirmesi gereken şart, girişin sınır kapılarından yapılmasıdır. Bir
kişinin kara, deniz veya hava yoluyla, sınırın herhangi bir yerinden giriş ya da çıkış
yapması mümkün değildir. Türkiye’ye giriş veya Türkiye’den çıkış yalnızca sınır
kapılarından yapılabilir. Giriş-çıkış yapanların güvenliği, sınırların güvenliği ve
dolayısıyla kamu düzeni ve ulusal güvenliğin korunması nedenleriyle
anlamlandırılabilecek, önceki dönemde de mevcut olan bu şart, 6458 sayılı Kanunun
5. maddesi ile korunmuştur. Diğer yandan, 5682 sayılı Kanunun, girişlerin sınır
kapılarından yapılması zorunluluğuna ilişkin “Giriş-Çıkış Kapıları” kenar başlıklı 1.
maddesi yürürlükte kalmaya devam edecektir. Aynı hususa temas eden ve aynı anda
yürürlükte olacak olan bu iki hüküm arasında bazı farklılıklar vardır ancak bir
çelişki yoktur. 6458 sayılı Kanun “sınır kapısı” terimini kullanırken, 5682 sayılı