)
SER İ H CİLT
36
SAYI
3
1986
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
ORMAN FAKÜLTESİ
DERGİSİ
PARKELİK AĞAÇ MALZEMENİN KURUTULMASI
Doç. Dr. Ramazan EANTAYı
Kısa Özet
■ Son yıllarda ülkemiz parke endüstrisinde hızlı bir gelişme olmuştur.
Parke üretiminin en önemli safhasını kurutma işlemi teşkil etmektedir.
Parkelik malzemenin değişik boyut ve şekillerdeki malzemeler halinde
kurutulması söz konusudur. Bunlar, kalas, tahta, çıta ve parke taslağı
halleri olup, bunlardan kalas halinde kurutma pek az uygulanan şe
kildir. Parke üretiminde parkelik malzemenin tahta, çıta veya taslak
halinde kurutulması işletmenin özel durumuna, işlediği hammaddeye ve
müstakil veya entegre oluşuna bağlıdır. İşletmelerde farklı uygulama
lara rastlanmaktadır. Bu yazıda evvela tahta, çıta veya taslak halinde
kurutmanın fayda ve sakıncaları, sonra tahta, çıta ve taslak kurutma
teknikleri ayrı ayrı açıklanmıştır.
GİRİŞ
Parkenin ilk ortaya çıkışı 3000 yıl öncesine kadar gitmektedir. İbrani kralı Sa-
lamon’un mabedinde yapılan kazılarda bulunan çeşitli ağaç türlerinin birleştirilmesi
ile elde edilmiş yer döşemeleri bugünkü parkelerin ilk örneklerini teşkil etmektedir.
Masif parke, ağaçtan belirli boyut ve biçimde yapılmış biribirileri ile birleştiril
meye elverişli bir şekilde yan ve başlan profillendirilmiş br döşeme malzemesidir.
Parkelik malzeme ise, boyut ve özellikleri itibariyle bu tarife uygun masif parke
yapmaya elverişli tahta, çıta ve parke taslağı^ gibi ağaç parçalardır.
Parke taslaklarının hazırlanması ve işlenmesi olmak üzere iki ana bölümden olu
şan parke, üretiminin en önemli safhasını kurutma işlemi teşkil etmektedir. Bu ne
denle parke üretiminde, kurutma konuşuna verilen önem ölçüsünde başan elde edi
lebilmektedir. Bu yazıda parkelik malzemenin kurutulması ile ilgili esaslar açık
lanmıştır. Yazının hazırlanmasında konu ile ilgili literatürden ve fabrikalarda yapı
lan gözlem, inceleme ve araştırmalarda elde edilen sonuçlarından yararlanılmıştır.
1. PARKE ENDÜSTRİMİZİN BUGÜNKÜ DURUMU
Ülkemizde ilk parke tesisi 1934 yılında Ayancık ormanlarını işleten Zingal (Bel
çika) şirketi tarafından Ayancık kereste fabrikasında kurulmuş ve faaliyete geçmiş
1 Doç. Dr. Ramazan KANTAY, İ.Ü. Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Büyükdere -
İstanbul.
2 Bazı kaynaklarda parke taslaklarına parkelik. hem parke veya frize gibi adlar da verilmektedir.
Yayın Komisyonuna Sunulduğu Tarih : 30.12.1987
54
RAMAZAN KANTAY
tir. Bundan sonra yeni fabrikalar kurulmuş ve 1981 yılma kadar 10 adedi Devlete
17 adedi özel sektöre ait olmak üzere toplam 27 fabrikanın kurulduğu ve bunların
yıllık kapasitelerinin toplam 1,5 milyon metrekare parke olduğu tespit edilmiştir»'.
Ülkemiz parke endüstrisinde 1960 lı yıllarda pek gelişme olmamıştır. Bunun ne
deninin o yıllarda hızlı bir gelişme gösteren ucuz ikame maddesi plastik asıllı (te-
moplastik) yer döşemelerinin rekabeti olduğu tespit edilmiştir. 1970 ve 1980 li yıl
larda ise, konut yapımındaki gelişmeye paralel olarak sağlık açısından yararları ve
estetik üstünlüğü nedeniyle gelişme göstermiştir. Fakat asıl ve en hızlı gelişmeyi
1982 yılından sonra göstererek 1981 yılında 27 olan fabrika sayısı 1987 başlarında.
80 civarına yükselmiştir. Böylece yıllık kapasite 6 milyon metrekareye ulaşmıştır.
Son yıllardaki hızlı gelişmenin asıl nedeninin konut yapımındaki hızlı artış ol
duğu kabul edilmektedir. Fakat ağaca göre ucuz olan diğer yer döşemelerinin yerine
ağaç parkelerin tercih edilmesinin nedeni, ağacın yer döşemesi olarak üstün özellikle
re sahip olmasıdır. Gelir ve yaşam düzeyi yükselen kesim hiç tereddütsüz ağaç par
keyi tercih etmektedir.
Ülkemizde ağaç parkeye olan talebin çok hızlı bir şekilde artışı parke arzını
yetersiz hale getirmekte ve bu durum yeni kuruluşları teşvik etmektedir. Bu nedenle
1987 yılı sonuna kadar parke fabrikası sayısının 100 civarına ulaşacağı tahmin edil
mektedir (KANTAY 1987).
2. KURUTMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR
Parke fabrikalarındaki incelemelerimiz sırasında, parke üreticilerinin parkelik
malzemenin kurutulması ile ilgili olarak birçok sorunları olduğu tespit edilmiştir.
Benzer sorunlara FE SSEL (1961) tarafından daha önce değinilmiş ve o günün koşul
ları içerisinde bazı öneriler getirilmiştir. Ancak,. teknolojinin gelişmesi ve koşulların
değişmesi ile sorunlarda da değişmeler olmuştur. Bu sorunlardan en önemlileri aşa
ğıda açıklanmıştır.
1. Parkelik malzeme hangi rutubet derecesine kadar kurutulmalıdır?
2. Parkelik malzeme hangi halde kurutulmalıdır ?
— Yanlan alınmış veya alınmamış kereste halinde mi?
— Parke taslağı kalınlığında veya genişliğinde kesilmiş çıtalar halinde mi?
— Mamul parke boyutlarını verecek şekilde kesilmiş taslaklar halinde mi?
3. Parkelik malzemenin kurutulmasında nasıl bir yol takip edilmelidir?
— Uzun veya kısa bir süre doğal kurutma yapıldıktan sonra kurutma fırın
larında teknik kurutma mı?
— Özel olarak yapılmış ön kurutma tesislerinde lif doygunluğu rutubet de
recesine kadar kuruttuktan sonra kurutma fırınlarında teknik kıirutma
mı?
-— Yüksek başlangıç rutubeti ile doğrudan doğruya kurutma fırınlarında tek
nik kurutma mı?
3 Orman Genel Müdürlüğü APK, Orman Sanayi Envanteri, 1981.
PARKELİK AĞAÇ MALZEMENİN' KURUTULMASI
55
4. ön kurutma hangi ağaç türlerinde gereklidir, nasıl ve hangi rutubet derece
lerine kadar yapılmalıdır ?
5. Parkelik malzemenin kurutulması için özel olarak yapılmış ve teçhiz edilmiş
kurutma tesisleri gerekli midir ?
6. Parkelik malzemede kurutmanın kalitesi nasıl kontrol edilir. Kaliteli bir ku
rutmanın göstergeleri nelerdir?
' 7, Mamul parkede ortaya çıkan kusurların kurutma hatalarından kaynaklanıp
kaynaklanmadığı nasıl anlaşılır?
Parkelik malzemenin kurutulması ile ilgili olarak hazırlanan bu yazıda kurutma
esasları açıklanırken yukarıda belirtilen sorunlara da değinilmiş ve öneriler getiril
miştir.
3. PARKELİK MALZEME HANGİ RUTUBET DERECESİN E KADAR
KURUTULMALIDIR?
Genel olarak kapalı yerlerde kullanılan bir döşeme malzemesi olan parke hangi
rutubet derecelerine kadar kurutulmalıdır ?
Değişik kaynaklarda (LEMPELIUS 1968, BERKEL 1978, KANTAY 1976, 1978,
KURTOĞLU 1984) kapalı yerlerde kullanılan ağaç malzemede bulunması gereken
rutubet miktarlarının % 15-16 nın altında bulunması gerektiği belirtilmektedir. Kul
lanış yerinin ısıtılıp ısıtılmamasma ve ısıtmada kalorifer veya soba kullanılmasına
göre denge rutubeti değişmeleri şu şekilde verilmektedir.
Isıtılmayan kapalı yerlerde %16 —15
Normal ısıtılan yerlerde %13 —12
Soba ile ısıtılan yerlerde %12 —10
Sürekli kalorifer ile ısıtılan yerlerde %10 — 6
Nitekim tarafımızdan (KANTAY 1976) bir bina içerisinde değişik hava şartla
rının hüküm sürdüğü yerlere konan parke taslağı boyutlarındaki meşe örnekleri ile
yapılan denemelerde, uzun peryodlarda meydana gelen denge rutubeti değişmeleri
saptanmıştır. Buna göre denge rutubeti kaloriferlerle ısıtılan odada kalorifere yakın
yerlerde %5 ile %11 arasında, kalorifere uzak yerlerde ise %8 ile %12 arasında de
ğişmektedir.
Almanya koşullarında parkeliklerin rutubetinin %8 ile %10 arasında olması ge
rektiği belirtilmektedir (FESSE L 1961). DİN 280’de de mamul parkelerin rutube
tinin %7 nin altına inmemesi ve %12 nin üstüne çıkmaması istenmektedir. LEM-
PELIUS (1968) de aynı değerler verilerek ortalamanın %9, toleransın da % -j-2 ol
ması gerektiği vurgulanmaktadır. 1
Yukarıda verilen bilgilerdende anlaşılacağı gibi Türkiye koşullarında parkelik
malzemenin mamul parke haline getirilmeden önce % 8-|-2 rutubet derecesine kadar
kurutulması ve mümkünse kurutma işleminden sonra kurutma fırmı içerisinde veya
iklimlendirilmiş bir odada birkaç hafta bekletilmesi uygundur.
56
RAMAZAN KANTAY.
4. PRATİKTE UYGULANAN PARKE TASLAĞI ÜRETİM ŞEK İLLERİ
Müstakil veya entegre parke fabrikalarında parke taslakları çeşitli şekillerde
üretilip hazırlanmaktadır*. Bunların bazıları aşağıda özetlenmiştir.
1. Önce tomruklardan parke taslağı kalınlığında tahtalar biçilir. Elde edilen
tahtalar açıkta veya üstü kapalı yerlerde doğal, sonra kurutma fırınlarında teknik
olarak kurutulur. Kurutulmuş tahtalardan parke taslakları kesilir.
2. Tomruklardan parke taslağı kalınlığında tahtalar biçilir. Elde edilen tahtalar
doğal olarak kurutulur. Genellikle hava kurusu hale gelen bu tahtalardan taslaklar
kesilir. Böylece elde edilen hava kurusu haldeki taslaklar kurutma fırınlarında ku
rutulur.
3. Tomruklardan parke taslağı kalınlığında tahtalar biçildikten sonra, doğrudan
doğruya kurutma fırınlarında tahta halinde kurutulur. Parke taslakları bu kurutul
muş tahtalardan elde edilir.
4. Tomruklardan parke taslağı kalınlığında tahtalar biçilir. Sonra bunlardan par
ke taslağı genişliğinde çıtalar kesilir. Elde edilen çıtalar önce doğal, sonra teknik
Olarak veya doğrudan doğruya teknik olarâk kurutulur. Parke taslakları kurutulmuş
çıtalardan elde edilir.
5. Tomruktan parke taslağı kalınlığında tahtalar biçilir. Yaş tahtalardan parke
taslakları kesilir. Böylece elde edilen yaş haldeki taslaklar, önce doğal, sonra teknik
olarak, veya doğrudan doğruya teknik olarak kurutulur.
6. Tomruktan kalınlığı parke taslağı genişliğinde olan kalaslar biçilir. Elde
edilen kalaslar önce doğal sonra teknik olarak kurutulur. Kurutulmuş kalaslardan
parke taslakları kesilir.
7. Tomruktan kalınlığı parke -taslağı genişliğinde olan kalaslar biçilir. Elde edi
len kalaslar açıkta veya üstü kapalı yerlerde doğal olarak kurutulur. Genellikle hava
kurusu hale gelen kalaslardan taslaklar kesilir. Hava kurusu taslaklar kurutma fı
rınlarında kurutulur.
8. Tomruktan kalınlığı parke taslağı genişliğinde olan kalaslar biçilir. Kalaslar
dan parke taslağı kalınlığında çıtalar kesilir. Elde edilen çıtalar önce doğal sonra
teknik veya doğrudan doğruya teknik olarak kurutulur. Kurutulmuş olan çıtalardan
taslaklar elde edilir.
9. Tomruktan kalınlığı parke taslağı genişliğinde olan kalaslar biçilir. Bu yaş
haldeki kalaslardan taslaklar elde edilir. Elde edilen yaş taslaklar önce doğal, sonra
teknik veya doğrudan doğruya teknik olarak kurutulur.
10. Yuvarlak ve yarma sanayi odunlarından, kereste, kaplama, kontrplak fab
rikalarının artıklarından doğrudan doğruya parke taslakları elde edilir. Bunlar önce
doğal, sonra teknik veya doğrudan doğruya teknik olarak kurutulur.
Pratikte burada belirtilenlerden başka üretim şekillerine de rastlanmaktadır'. Ör
neğin, kalas ve tahtaların daha kısa parçalara bölündükten veya taslak boyunda ke
sildikten sonra kurutulması sıkça rastlanan bir şekildir.
4 Ülkemizde yalnız parke taslağı üreten atölyelerde vardır. Bunlar ürettikleri taslakları yaş veya hava
kurusu halde satmaktadırlar. Bu atölyeler konumuz dışında bırakılmıştır.